Τεχνολογία και Κοινωνίες – Μια Σχέση Αλληλεπίδρασης
Η σχέση ανάμεσα στην τεχνολογία και τις κοινωνίες είναι μία σχέση αλληλεπίδρασης. Από τη μία οι κοινωνίες εξελίσσουν τεχνολογίες ως μέσα για την επίτευξη σκοπών και από την άλλη η χρήση των τεχνολογιών από τους ανθρώπους συντελεί σε κοινωνικές αλλαγές. Εξαιτίας όμως του ότι οι σημερινές κοινωνίες είναι ιεραρχικές και διαστρωματωμένες, τόσο η επιλογή των σκοπών, που υπηρετεί η τεχνολογία, όσο και οι κοινωνικές αλλαγές, που συντελούνται, καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τα εκάστοτε κυριαρχικά σε αυτές συμφέροντα. Συνεπώς, η τεχνολογία ως μέσο επίτευξης σκοπών και ως μοχλός κοινωνικής αλλαγής αποτελεί αναγκαστικά ένα κρίσιμο πεδίο πάλης για τα κοινωνικά κινήματα στο δρόμο προς την κοινωνική απελευθέρωση.
Τεχνολογία & Κοινωνική Αλλαγή
Η τεχνολογία δεν είναι από μόνη της ούτε μόνο αρνητική ούτε μόνο θετική ούτε ουδέτερη αλλά ούτε αποτελεί και από μόνη της παράγοντα κοινωνικής αλλαγής. Έχει όμως συγκεκριμένες κάθε φορά ιδιότητες, προεκτάσεις και προοπτικές. Η διαμόρφωση και η χρήση/εκμετάλλευσή της εναπόκειται λοιπόν στον ανθρώπινο παράγοντα και κρίνεται ανάλογα με την εκάστοτε κατανομή δυνάμεων στον κοινωνικό ανταγωνισμό. Έτσι, οι σύγχρονες τεχνολογίες μπορούν να δημιουργούν τις προϋποθέσεις τόσο για νέες μεθόδους και τακτικές κυριαρχίας πάνω στις κοινωνίες όσο και, την ίδια ώρα, για νέες δυνατότητες και προοπτικές για τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, τη δημοκρατική συμμετοχή και την κοινωνική απελευθέρωση.
Η Διαμόρφωση της Τεχνολογίας ως Κρίσιμο Πεδίο Πάλης
Η δημιουργία και πραγμάτωση των απελευθερωτικών προοπτικών των σύγχρονων τεχνολογιών δεν εναπόκειται σε μία αναπόδραστη αλληλουχία ιστορικών γεγονότων αλλά στην ανθρώπινη συλλογική δράση. Τα κινήματα, που αγωνίζονται για την κοινωνική απελευθέρωση, οφείλουν να αναγνωρίζουν τη διαμόρφωση και εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών ως ένα κρίσιμο πεδίο πάλης. Ο στόχος της συλλογικής τους δράσης θα πρέπει να είναι διττός, δηλαδή να κατευθύνεται τόσο προς την πραγμάτωση τέτοιων απελευθερωτικών προοπτικών όσο και προς την καταπολέμηση τεχνολογικών επιλογών, που ενισχύουν την κυριαρχία μέσα στις κοινωνίες.
Πληροφορική & Επικοινωνίες
Οι σύγχρονες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών συνοψίζουν με τον πιο έντονο τρόπο τις αντιφάσεις, που αναφέρονται παραπάνω. Ενώ αναπτύχθηκαν αρχικά για στρατιωτικούς σκοπούς, εγγενή τους χαρακτηριστικά είχαν απρόβλεπτα για τους σχεδιαστές τους αποτελέσματα, όταν υιοθετήθηκαν στην οικονομία και στην επιστημονική έρευνα. Σήμερα, βρίσκονται στην καρδιά των υπό εξέλιξη κοινωνικών αλλαγών. Αποτελούν αίτιο και ταυτόχρονα αποτέλεσμα της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας και της μετάβασης σε μία μεταβιομηχανική κοινωνία και, ταυτόχρονα, μέσο για μία άνευ προηγουμένου έκρηξη επικοινωνίας και δημιουργικότητας ανάμεσα στους ανθρώπους. Οι ίδιες τεχνολογίες από τη μία χρησιμοποιούνται από την κυριαρχία για την ενίσχυση της επιτήρησης πάνω στις κοινωνίες και την ενίσχυση των οργανωτικών της υποδομών αλλά από την άλλη δίνουν ώθηση σε έναν μετασχηματισμό της δημόσιας σφαίρας προς την κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης και στην ανάδειξη μετακαπιταλιστικών μορφών άυλης οικονομίας.
in_love_with_life 
19 Δεκεμβρίου, 2009 στο 8:18 πμ |
καλησπέρα
ωραίο κείμενο, μερικές σκέψεις …
πολύ σωστά αναφέρεις ότι η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη σε αντίθεση με την πεποίθεση των περισσοτέρων ότι η τεχνολογία, εάν χρησιμοποιηθεί σωστά, λειτουργεί υπέρ του πολίτη για λόγους κοινωνικού ελέγχου, οργάνωση,διαφάνειας κτλ…
απο τη στιγμή όμως που η τεχνολογία έιναι δημιουργημα του καπιταλισμού και η αιτία δημιουργίας της πρωτογενως (όπως πολύ σωστά αναφέρεις) είναι ο περισσότερο κ αποτελεσματικότερος έλεγχος της άρχουσας τάξης δεν νομίζεις ότι κουβαλάει ένα εγγενές χαρακτηριστικό ανισότητας κ κυρίως διαιώνισης ακόμα περισσότερης ανισότητας? αυτό που εννοώ είναι ότι ο αρχικός λόγος δημιουργίας τεχνολογίας όχι απλά σαν ένα «σύνολο τεχνικών μέσων» αλλά συμπεριλαμβανομένου και της τεχνογνωσίας (ή εκπαιδευσης κ παιδείας όπου έχει ταξικό χαρακτήρα) που χρειάζεται για την ορθή κ προς όφελος της κοινωνίας χρήση της συνεχίζει να υπάρχει στον λόγους δημιουργίας καινούριων τεχνολογιών αλλά και στους τρόπους διάχυσης της, (με περισσότερη έμφαση στη διάχυση της που εμπεριέχει την ανισότητα)
παράλληλα έχω την αίσθηση ότι δημιουργεί στον πολίτη την (ψευ)αίσθηση ότι είναι πλέον αυτός που μπορεί να ελεγχει,να κρίνει κ να αξιολογεί την εξουσία..δεν αντιλέγω ότι έχει συμβάλλει θετικότατα προς αυτή την κατεύθυνση κ έχει οδηγήσει στην αποκέντρωση της εξουσίας αλλά χωρίς καμμία ουσιαστική απώλεια ελέγχου απο την εξουσία…
19 Δεκεμβρίου, 2009 στο 1:15 μμ |
@ hear nothing
«απο τη στιγμή όμως που η τεχνολογία έιναι δημιουργημα του καπιταλισμού και η αιτία δημιουργίας της πρωτογενως (όπως πολύ σωστά αναφέρεις) είναι ο περισσότερο κ αποτελεσματικότερος έλεγχος της άρχουσας τάξης δεν νομίζεις ότι κουβαλάει ένα εγγενές χαρακτηριστικό ανισότητας κ κυρίως διαιώνισης ακόμα περισσότερης ανισότητας?»
Εδώ θίγεις το ζήτημα του πως αναπτύσσεται η τεχνολογία. Και κατά βάση ακολουθείς την εξής λογική με τις λούμπες που ενέχει :
1. Ζούμε σε μία ιεραρχική και διαστρωματωμένη κοινωνία.
2. Στη σύγχρονη διαστρωματωμένη κοινωνία κάνουν κουμάντο τα συμφέροντα της αστικής τάξης.
3. Όλοι είμαστε πλήρως υποταγμένοι στην παραπάνω νομοτέλεια.
4. Όλα εξελίσσονται με βάση την παραπάνω νομοτέλεια.
5. Κατά συνέπεια, η τεχνολογία αναπτύσσεται και χρησιμοποιείται με πλήρως ελεγχόμενο τρόπο για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της αστικής τάξης.
6. Αυτός ο κόσμος είναι «κακός» και πρέπει πλήρως να καταστραφεί και πρώτα απ’ όλα αυτή η γαμημένη η πουτάνα η τεχνολογία.
Το ανθρώπινο μυαλό χρειάζεται υπεραπλουστευμένες σταθερές για να ερμηνεύει την πραγματικότητα. Αυτό είναι μία φυσική τάση και καταλήγει στην ιδεολογία. Ωστόσο, ο κόσμος είναι πολύ πιο περίπλοκος και, για να τον αλλάξουμε, θα πρέπει να γίνουμε πιο αναλυτικοί από τέτοια σχήματα, νομίζω ότι μπορούμε. Έτσι προτιμώ την εξής ροή σκέψης :
1. Ζούμε σε μία ιεραρχική και διαστρωματωμένη κοινωνία.
2. Στη σύγχρονη διαστρωματωμένη κοινωνία διεξάγεται ένας ανελέητος κοινωνικός ανταγωνισμός σε κάθε πτυχή της ζωής ανάμεσα σε αντίπαλα δίκτυα εξουσίας (-για). Προς το παρόν υπάρχει ηγεμονία των συμφερόντων της αστικής τάξης, ωστόσο με συμβιβασμούς και προσαρμογές σε όλα τα επίπεδα.
3. Όλοι είμαστε υπό την κυριαρχία αυτής της δόμησης των κοινωνικών σχέσεων αλλά ταυτόχρονα όλοι οργανωμένα και ο καθένας χωριστά μπορούμε να κάνουμε μικρή ή μεγάλη διαφορά για την αλλαγή της.
4. Όλες οι σφαίρες της ανθρώπινης δραστηριότητας καθορίζονται με βάση τις επιμέρους κάθε φορά εκβάσεις του κοινωνικού ανταγωνισμού και βρίσκονται υπό διαρκή επαναδιαπραγμάτευση.
5. Κατά συνέπεια, και η τεχνολογία αναπτύσσεται και χρησιμοποιείται αναλόγως, δηλαδή υπό την ηγεμονία της αστικής τάξης αλλά με επιμέρους συμβιβασμούς και προσαρμογές και πάντα με το στοιχείο της τυχαιότητας και του απρόβλεπτου.
6. Αυτός ο κόσμος δεν έχει νησίδες απόλυτης «καθαρότητας», δηλαδή ιδανικές συνθήκες ισοελευθερίας και αλληλεγγύης. Μπορεί όμως να γίνει τελείως διαφορετικός, αφού κρατήσουμε κάποια θετικά του στοιχεία. Όλα κυριολεκτικά είναι στο χέρι μας.
Συνεπώς, συμφωνώ μόνο κατά μέρος με αυτό που λες. Αν όλα ήταν τόσο μονολιθικά υπέρ της κυριαρχίας, τότε όλοι θα ήμασταν απλώς ρομπότ και η αντεξουσία θα ήταν ένα χούι (πολλοί ριζοσπάστες διανοούμενοι πάντως μιλούν και γράφουν με μία τέτοια μονολιθικότητα – απορώ, αν πιστεύουν κάτι τέτοιο, τότε τι τους κινεί να γράφουν πέρα από το να χουν μία δουλίτσα). Αυτό φυσικά θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
«παράλληλα έχω την αίσθηση ότι δημιουργεί στον πολίτη την (ψευ)αίσθηση ότι είναι πλέον αυτός που μπορεί να ελεγχει,να κρίνει κ να αξιολογεί την εξουσία..δεν αντιλέγω ότι έχει συμβάλλει θετικότατα προς αυτή την κατεύθυνση κ έχει οδηγήσει στην αποκέντρωση της εξουσίας αλλά χωρίς καμμία ουσιαστική απώλεια ελέγχου απο την εξουσία…»
Αυτό είναι κάτι ακόμη πιο πολύπλοκο να εκτιμηθεί. Αποκέντρωση των δομών εξουσίας στην οικονομία και την πολιτική ακόμη και την στρατιωτική εξουσία σαφώς και υπάρχει, γιατί αυτό λειτουργεί σήμερα καλύτερα. Πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, φτιάχνοντας δικές μας δομές, που αποκεντρώνουν ακόμη περισσότερο τη λήψη αποφάσεων.
19 Δεκεμβρίου, 2009 στο 4:31 μμ |
σωτοστ..μια ερώτηση πρώτα: τι εννοείς με το «συμβιβασμούς κ προσαρμογές» στο 1 κ στο 5?
η τεχνολογία πέρα απο τη μη ουδετεροτητα της,δεν είναι κ ανεξάρτητη, δεν αναπτύσεται σε κοινωνικό κενό αλλά σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.Αυτό σημαίνει ότι (δυστυχώς εδώ) νομοτελειακά αντανακλά, συμβάλλει και διαιωνίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε..είναι νομίζω ιστορικά αδιαμφησβιτιτο
ξαναλέω ότι δεν αμφιβάλλω ότι ότι η τεχνολογία έχει συμβάλλει στην αποκέντρωση της εξουσίας κ στον κοινωνικό της έλεγχο..η αποκέντρωση όμως πλασσάρεται πλέον σαν το ιδεολογικό αντίποδα της παγκοσμιοποίησης πλέον κ απο την εξουσία..το δόγμα της συγκεντρωσης κ γιγάντωσης (οικονομία, πολιτική) πλέον έχει αρχίσει να καταρρέει, οπότε φτου κ απο την αρχή..
δεν το εννοούσα τόσο μαύρο-άσπρο ότι εμείς είμαστε απλά ρομπότ κ η αντεξουσία έιναι απλά χούι ή ελπίδα των μη παρατημένων kai απόλυτα συμβιβασμένων..σε καμμία περίπτωση δεν δέχομαι ότι υπάρχει κόσμος που το κάνει αυτό ή δεν θέλω να το δεχτώ..
με την διάχυση της τεχνολογίας συμπεριλαμβανομένου κ της γνώσης που προϋποθέτει νομίζω ότι παίζεται χοντρό παιχνίδι…η γνώση ή τεχνογνωσία ή τεχνολογία δεν διατίθεται απλόχερα απο τη στιγμή που είναι η ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης..(μεγάλη κουβέντα για να γίνει τώρα)
σχετικά πάντως με την ψευαισθηση των πολιτών νομίζω ότι υπάρχει κόσμος που έχει δείξει τυφλή εμπιστοσύνη στις νεες τεχνολογίες σε σημείο να λένε κιόλας τη φράση tweeter democracy!!!
21 Δεκεμβρίου, 2009 στο 10:20 πμ |
Η τεχνολογία αντανακλά, συμβάλλει και διαιωνίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε σε τόσο βαθμό, όσο δεν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν σε αρκετό βαθμό κοινωνικοί αγώνες και ατομικές δράσεις για να γίνεται το αντίθετο. Τόσο απλά.
Η τεχνολογία δεν αναπτύσσεται σε ένα κοινωνικό κενό αλλά σε ένα πολύ συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο. Αυτό όμως το κοινωνικό πλαίσιο δεν εμπεριέχει μόνο μία παντελή επικράτηση της κυριαρχίας στις ζωές μας αλλά και τις δικές μας αυτόνομες δράσεις εναντίον της. Σε αυτά ας προστεθεί το απρόβλεπτο και η τυχαιότητα στο πως θα αναπτυχθεί και τι προοπτικές θα έχει η τεχνολογία, όπως παρατηρήθηκε πχ στην ιστορία του διαδικτύου.
22 Δεκεμβρίου, 2009 στο 5:42 μμ |
[…] Τεχνολογία και η Σημασία της In Love with Life.- Τεχνολογία και Κοινωνίες – Μια Σχέση Αλληλεπίδρασης […]
23 Δεκεμβρίου, 2009 στο 11:23 πμ |
Ενδιαφερον αρθρο, ανοιγει την κουβεντα για την τεχνολογια και τη χρηση της ειδικα απο τα «νεα» κινηματα. Το αναδημοσιευσαμε στο http://www.koutipandoras.gr
Διαβασα με προσοχη και την εκληση του Jimmy Wales, Ιδρυτής της Wikipedia.
Κανεις καλη δουλεια, καλη συνεχεια
25 Ιανουαρίου, 2012 στο 12:02 πμ |
Γιατί μας δίνεται η δυνατότητα να καταλάβουμε τόσα για τον κόσμο από τη στιγμή που είμαστε ένα τίποτα; Δε μπορεί, κάποια συμπαντική νομοτέλεια εξυπηρετούμε.
Σε όλα τα εξελισσόμενα μεγέθη που διέπουν τον κόσμο υπάρχει για το καθένα η δική του «φυσική αναφορά», μια ιδανική κατάσταση την οποία τείνει να προσεγγίσει. Δυστυχώς τα όρια της αντίληψής μας είναι περιορισμένα με αποτέλεσμα τις περισσότερες από αυτές δεν τις αντιλαμβανόμαστε. Όσο η γνώση αυξάνεται, τόσο η ανθρώπινη πραγματικότητα θα προσεγγίζει τις παγκόσμιες ιδανικές καταστάσεις, τις «φυσικές αναφορές».
Έτσι, αν και οι περισσότερες επαναστάσεις φαίνονται να αποτυγχάνουν, μακροπρόθεσμα έχουν αποτέλεσμα. Η Γαλλική Επανάσταση λ.χ. φαινόταν ότι απέτυχε αφού έφερε στην εξουσία ένα μονάρχη –Ναπολέων- που λειτούργησε το ίδιο συγκεντρωτικά με τους βασιλείς που ανέτρεψε. Μακροπρόθεσμα όμως μπόλιασε τη σκέψη των ανθρώπων και συντέλεσε στην καθιέρωση της αστικής δημοκρατίας. Όλες οι επαναστάσεις, όλοι οι αγώνες, πιστεύω, ανεξαρτήτως για το τι μάχεται ο καθένας, μας οδηγούν προς τα εκεί. Όλα τα γεγονότα τείνουν προς τη «φυσική τους αναφορά». Με αυτή τη λογική τίποτα δεν αποτυγχάνει. Είναι απλώς θέμα χρόνου.
Πρέπει να δώσουμε τη δυνατότητα στην ανθρώπινη κοινωνία μας, να αναγνωρίζει τον εαυτό της… Να αναγνωρίζει πότε έχει κατακτήσει μια φυσική αναφορά, πότε βρίσκεται στην αρχή και πότε σε μεταβατικό στάδιο. Συνήθως τα μεταβατικά στάδια είναι τα πιο επώδυνα καθώς κατά τη διάρκειά τους συντελούνται οι μεγαλύτερες μεταβολές… Κάποτε, για παράδειγμα, οι άνθρωποι πίστευαν ότι η γη είναι επίπεδη. Σταδιακά οι φωνές που υποστήριζαν ότι οι γη είναι στρογγυλή άρχισαν να πληθαίνουν. Ιερά εξέταση και παγιωμένοι επιστημονικοί κύκλοι έδιναν σφοδρή μάχη ενάντια στους «αιρετικούς»… Σήμερα το ότι η γη είναι στρογγυλή είναι μια επιστημονική πραγματικότητα, μια φυσική αναφορά που κατακτήσαμε. Μέχρι να φτάσουμε όμως σε αυτό το σημείο έγιναν πολλές θυσίες και δόθηκαν πολλές μάχες…
Στη δική μας προσωπική, παρούσα πραγματικότητα, με όσο ορθότερο τρόπο επιλέξουμε να προσεγγίσουμε τις αλήθειες μας, τόσο γρηγορότερα θα οδηγηθούμε σε αυτές αλλά και σε άλλες ανώτερες όχι μόνο ως άνθρωποι, αλλά και ως κοινωνία…
(απόσπασμα από το βιβλίο Vallus Rasa)
Η τεχνολογία είναι η απεικόνιση του επιπέδου της προσέγγισης του εξελισσόμενου ανθρώπινου νου στις «φυσικές αναφορές» που διέπουν τον κόσμο, αλλά και μία θολή ένδειξη των δυνατοτήτων μας…