Η ιστορία της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας δεν απασχολεί ιδιαίτερα τους αντιεξουσιαστές και τους αριστερούς του Βορείου ημισφαιρίου, γιατί δεν χωρά στα ιδεολογικά σχήματά τους. Δεν απασχολεί τους αντιεξουσιαστές πως ένα αριστερό καθεστώς απέκτησε τόσο βαθιές ρίζες στις πληβειακές μάζες του λαού της Βενεζουέλας, ώστε δεκάδες φορές να προτάξουν τα στήθη τους στις απόπειρες ανατροπής του και να το διατηρήσουν στην εξουσία. Ούτε φαίνεται να τους ενδιαφέρει η πρωτοφανής ιστορικά για την αριστερά στρατηγική της πολιτικής ελίτ του καθεστώτος για την οικοδόμηση από τα πάνω μίας δυαδικής εξουσίας, που θα αποδιαρθρώσει το κράτος. Η ιστορία αυτή δεν γοητεύει ούτε τα απολιθώματα της Ευρωπαϊκής και Βορειο-αμερικάνικης αριστεράς. Έτσι, δεν γοητεύει τους αριστερούς η τάση προς την άμεση δημοκρατία, που προέκυψε μέσα από τον ιθαγενισμό και την αντι-κυριαρχία, που μοιραία αναβλύζουν από τους αγώνες ενάντια στο τέρας της αποικιοκρατίας και φυσικά είναι αδύνατον να προκύψουν από τις στείρες οικονομικές ιμπεριαλιστικές της κατανοήσεις. Μα περισσότερο δεν γοητεύει τους αριστερούς η μη λενινιστική στρατηγική του Τσαβισμού απέναντι στο κράτος, η εν πολλοίς απουσία κόμματος-κράτους, η άντληση όλης της δύναμής του από τα κινήματα και, όμοια με τους αντιεξουσιαστές, η στρατηγική για την δυαδική εξουσία με σκοπό την τελική αποδιάρθρωση του κράτους. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως ο Τσάβες έλεγε πως στην αριστερά διεθνώς «δεν μας καταλαβαίνουν».
Όταν κλείνει ένας ιστορικός κύκλος, είναι χρήσιμο να βγαίνουν ιστορικά συμπεράσματα για να παλεύουμε από καλύτερες θέσεις στον επόμενο. Για όσους ασφυκτιούν κλεισμένοι στα κλασικά ιδεολογικά σχήματα το κείμενο αυτό εσωκλείει ένα μήνυμα σε μπουκάλι για το μέλλον των κινημάτων, αποπειρώμενο να καταγράψει τις νίκες, τις ήττες, τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας από αντιεξουσιαστική σκοπιά πάνω σε τρεις άξονες :
- Την διαλεκτική λαϊκής εξουσίας και πολιτικής πρωτοπορίας.
- Την οικοδόμηση από τα πάνω δυαδικής εξουσίας.
- Την μορφή της επανάστασης στην σύγχρονη εποχή.
Ποια είναι η Σύγχρονη Διαλεκτική Λαϊκής Εξουσίας και Πολιτικής Πρωτοπορίας?
Λαϊκή εξουσία [poder popular] είναι κάθε μορφή κοινοτικής, μη διαχωρισμένης από το κοινωνικό σώμα, εξουσίας σε σχετική αυτονομία από το κράτος και το κεφάλαιο. Σε συνθήκες κοινωνικής επανάστασης τέτοιες μορφές εξουσίας αναπτύσσουν έντονα δημοκρατικά, αντι-ιεραρχικά και εξισωτικά χαρακτηριστικά.
Οι μορφές λαϊκής εξουσίας του λαού της Βενεζουέλας προέρχονται από τις ιθαγενικές παραδόσεις και χάνονται στα βάθη του χρόνου, με πιο χαρακτηριστικές μορφές τα shabono των Yanomami στην Νότια Βενεζουέλα, τα ayllu των Ίνκας ή τα δεκάδες χιλιάδες rochelas και cumbes των φυγάδων σκλάβων cimarrones. Μορφές κοινοτικής εξουσίας αναπαράγονται σταθερά στον χρόνο στην ύπαιθρο της Βενεζουέλας αλλά εμφανίζονται και με τη μορφή συνελεύσεων γειτονιάς στα Barrio των πόλεων. Σε όλο τον 20ο αιώνα η Βενεζουέλα κατατρύχεται από το αποικιοκρατικό καθεστώς της Δύσης, το οποίο ληστεύει τους φυσικούς της πόρους [κυρίως το πετρέλαιο], ενώ καταστρέφει τις κοινότητες και τα οικοσυστήματά της. Οι αντιστάσεις και οι εξεγέρσεις κατά του αποικιοκρατικού καθεστώτος και των δικτατοριών του είναι συνεχείς με κυριότερες αυτές του 1936 και του 1958. Το 1968 το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας διασπάται και ένα μικρό κομμάτι αυτού [Party of the Venezuelan Revolution – PRV] δεν παρατά την ένοπλη πάλη και παραμένει στο βουνό. Στο αντάρτικο οι guerillas του PRV μπολιάζουν τον μαρξισμό με τοπικές ιθαγενικές παραδόσεις και τα ριζοσπαστικά ρεύματα της αυτονομίας, προκειμένου να εκφράσουν με κατάλληλο τρόπο την επαναστατική πρακτική του λαού της Βενεζουέλας. Μέσα από αυτή την θεωρητική διαδικασία καταλήγουν στη θέση ότι ο θεσμός του κράτους στην Βενεζουέλα έχει «σαπίσει» και, ως εκ τούτου, με τα λόγια του Kléber Ramírez Rojas, ενός σημαντικού θεωρητικού του PRV, «[η] Βενεζουέλα πρέπει να ανατινάξει τον ζουρλομανδύα του αποικιοκρατικού κράτους και να δημιουργήσει ένα νέο κοινοτικό κράτος [commoner state] [στο οποίο] οργανωμένες κοινότητες [θα] επιλέγουν και [θα] ανακαλούν τα θεσμικά τους πρόσωπα, [θα] καθορίζουν οι ίδιες τα σχέδια για την πρόοδό τους και [θα] διαχειρίζονται οι ίδιες τις οικονομικές τους υποθέσεις». Στις τάξεις αυτής της πολιτικής πρωτοπορίας συγκροτείται μία συγκεκριμένη θεωρία για την κοινωνική επανάσταση με βάση την δυαδική εξουσία. Με τα λόγια του Roland Denis, «[τ]ο παλιό σλόγκαν της «δυαδικής εξουσίας» (αστικής και εργατικής), που ήταν σε ισχύ την αποκορύφωση του επαναστατικού κινήματος, σήμερα καθίσταται διαρκής στρατηγική με σκοπό την οργάνωση μίας κοινωνικοποιημένης μη-κρατικής εξουσίας».
Για τον Rojas, τον Denis και τους συντρόφους τους η διαλεκτική της λαϊκής εξουσίας με το κράτος είναι ξεκάθαρη : Το κράτος δεν χτίζει την κομμούνα, που θα το καταστρέψει. Οι κομμούνες αναδύονται χωρίς τον νόμο και καταστρέφουν το κράτος σε μία διαλεκτική θέσης / αντίθεσης / αντίθεσης. Στελέχη του PRV διεισδύουν στον στρατό και το 1983 συγκροτούν μία κρυφή ομάδα [Bolivarian Revolutionary Movement, MBR-200], που περιλαμβάνει έναν νεαρό Hugo Chavez. Στην εξέγερση του Caracazo του 1989, που αποτελεί πηγή όλης της νεώτερης ιστορίας εξεγέρσεων και της αριστερής στροφής της Λατινικής Αμερικής, τα στελέχη του PRV στις πόλεις ενώνονται με το λαϊκό ποτάμι και τους θεσμούς λαϊκής εξουσίας, που δομούνται καταμεσίς της σύγκρουσης με το αποικιοκρατικό καθεστώς. Στις 4 Φεβρουαρίου 1992 ξεκινά η ιστορία της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας, όταν μία ομάδα αξιωματικών με ηγέτη τον Hugo Chavez αποπειράται αποτυχημένα να ανατρέψει τον πρωθυπουργό του αποικιοκρατικού καθεστώτος Perez, ως απάντηση για την καταστολή του Caracazo και με την ενεργό υποστήριξη ενός πληθυντικού υποκειμένου κινημάτων.
Από την παραπάνω ιστορική αφήγηση για τις ρίζες της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας προκύπτουν τα εξής κριτικά συμπεράσματα για τους αντιεξουσιαστές και τους αριστερούς της Δύσης. Στην σύγχρονη διαλεκτική λαϊκής εξουσίας και πολιτικής πρωτοπορίας είναι η λαϊκή εξουσία ο θετικός πόλος, που παράγει και κατευθύνει την όποια πολιτική πρωτοπορία, με την τελευταία να λειτουργεί αναιρώντας τον αρνητικό ιστορικό της ρόλο μόνο στο μέτρο που διευρύνει τις δυνατότητες της λαϊκής εξουσίας. Με διάφορους τρόπους ο ίδιος ο Τσάβες διευκόλυνε αυτή την προοδευτική διαλεκτική, μετατρέποντας τον εαυτό του ως θεσμό-ηγέτη σε κενό σημαίνον σύμβολο της λαϊκής εξουσίας και αναίρεση της πολιτικής πρωτοπορίας, ώστε ακόμη και σήμερα -20 χρόνια μετά την άνοδό του στην εξουσία- το σύνθημα της πολιτικής του κληρονομιάς, το οποίο αντηχεί στις μάζες είναι το : «Ο Τσάβες δεν πέθανε, πολλαπλασιάστηκε». Ο ίδιος άλλωστε ο Τσάβες ως πρόσωπο και πορεία ζωής είναι δημιούργημα των αγώνων του Λαού της Βενεζουέλας και τίποτα παραπάνω.
Οικοδομείται Δυαδική Εξουσία από τα Πάνω;
Το καθεστώς της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας είναι άμεσο αποτέλεσμα των αγώνων του λαού της Βενεζουέλας ενάντια την αποικιοκρατία της Δύσης, που διαπερνά με κάθετες και οριζόντιες σχέσεις κυριαρχίας όλες τις πτυχές της ζωής του. Οι λυσσώδεις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα αλλά και οι λαϊκές ρίζες του καθεστώτος μπορούν μόνο να κατανοηθούν μέσα από το πρίσμα αυτό.
Έτσι, οι κοινωνικές και δημοκρατικές πολιτικές του καθεστώτος αυτού έδωσαν ζωή και αξιοπρέπεια στις μεγάλες πληβειακές μάζες της Βενεζουέλας, που μέχρι τότε τις είχαν για σφουγγαρόπανο τα παράσιτα της εγχώριας αποικιοκρατικής ελίτ. Δημιούργησαν ωστόσο σταδιακά και μία μεσαία τάξη με λίγες διαθέσεις για ανατροπή της κυριαρχίας του κεφαλαίου και της εμπορευματικής αγοράς. Η κρατικοποίηση του ενεργειακού τομέα, από τον οποίο εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα το 80% της οικονομίας, έστρεψε τεράστιους οικονομικούς πόρους για κοινωνικές πολιτικές, που μέχρι τότε απαλλοτριώνονταν από την αποικιοκρατική ελίτ, ωστόσο οδήγησε και το νέο καθεστώς στην αγκίστρωση από το πετρέλαιο σε μία εποχή, όπου η οικολογική κρίση με την παράγωγη αυτής κλιματική αλλαγή είναι η πιο σημαντική αντίφαση των σύγχρονων κοινωνιών. Η μερικότητα των πολιτικών μετασχηματισμού ως προς την εμπορευματική αγορά, που παρέμειναν κυρίως ποσοτικές, επέτρεψε την επιβίωση και, κατόπιν, την γιγάντωση των ιδιωτικών μονοπωλίων. Η παραμονή του καθεστώτος επί τόσα έτη στην εξουσία συγκρότησε μία διεφθαρμένη γραφειοκρατία στις μεσαίες και κατώτερες τάξεις του σε συμπλοκή με την κλεπτοκρατική και εγκληματική αστική τάξη της χώρας, την λεγόμενη boli-μπουρζουαζία, που δεν έχει να ζηλέψει πολλά από τις εποχές της αποικιοκρατίας. Οι κρατικοποιημένες επιχειρήσεις απέκτησαν σοβαρές δυσλειτουργίες και στρεβλώσεις, ενώ οι μη κοινοτικές επιχειρήσεις υπό εργατικό έλεγχο απέδωσαν πολύ λιγότερα ωφέλη από τα αναμενόμενα με αποτέλεσμα αμφότερες αυτές οι οικονομικές μορφές να μην μπορούν να δώσουν διέξοδο στην αποεπένδυση κεφαλαίου και στην ραγδαία οικονομική ύφεση, αποδεικνύοντας έτσι πως η κρατική ιδιοκτησία και ο εργατικός έλεγχος δεν είναι πανάκειες, αφού δεν βάζουν την κοινωνία στο παιχνίδι. Το μίγμα οικονομικής πολιτικής τόσο στην Βενεζουέλα όσο και στις υπόλοιπες “προοδευτικές” κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής τελικά δεν ξέφυγε από την αναπαραγωγή της καπιταλιστικής ανάπτυξης μέσα από οικονομικές μορφές της περιφέρειας και του περιθωρίου, όπως ο εξορυκτισμός και η εθνική ή περιφερειακή αναπτυξιοκρατία [developmentalism]. Η οικονομική κρίση στη χώρα, που είναι απόρροια της κάθετης πτώσης των τιμών του πετρελαίου αλλά και του διαρκώς σοβούμενου οικονομικού πολέμου από τα μονοπώλια και τις ΗΠΑ, αποκάλυψε και επέτεινε όλες τις παραπάνω αντιφάσεις, κλονίζοντας σοβαρά τις λαϊκές βάσεις του καθεστώτος και αντικαθιστώντας την δύναμη από τον λαό με στοιχεία αυταρχικοποίησης της κρατικής μηχανής.
Για κάθε μία από τις παραπάνω αντιφάσεις απαιτείται ενδελεχής ανάλυση, που ωστόσο δεν χωρεί στο παρόν άρθρο, το οποίο κατά βάση πραγματεύεται τις μεταλλάξεις του κρατικού σχηματισμού στην εποχή του Τσάβες. Επί του συγκεκριμένου λοιπόν, η άνοδος το 1999 στην εξουσία με εκλογές του συνασπισμού κομμάτων με ηγέτη τον Τσάβες σήμανε την θεσμική εκκίνηση της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας. Οι συγκρούσεις με το αποικιοκρατικό κράτος σε όλα τα επίπεδα διεύρυναν και πολλαπλασίασαν τις αντιφάσεις στον κρατικό μηχανισμό.
Στην πρώτη φάση της ανόδου στην εξουσία, ο άμεσος σχηματισμός συντακτικής εξουσίας και η υιοθέτηση εντελώς νέου συντάγματος με σημαντικούς ποσοτικούς μετασχηματισμούς καταφέρνει σοβαρό πλήγμα στο αποικιοκρατικό κατεστημένο του βαθέος κράτους, επιφέροντας ραγδαία ανανέωση του σώματος των δικαστών, δημοκρατικούς θεσμούς αντιπροσώπευσης και ανακλητότητας σε διάφορα επίπεδα και αλλαγές στον θεσμό της ιδιοκτησίας και στην διάκριση των κρατικών λειτουργιών. Στην δεύτερη φάση του καθεστώτος [2001-2007] ανακηρύσσεται ο στόχος για τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα, επιταχύνονται οι κρατικοποιήσεις και γενικεύονται οι μεγάλες καμπάνιες κοινωνικών πολιτικών, που ανυψώνουν τις μεγάλες μάζες του πληθυσμού από τις αρρώστιες, τον αναλφαβητισμό και την ακραία φτώχεια, ενώ ταυτόχρονα ο λαός της Βενεζουέλας υπερασπίζει το καθεστώς από αλλεπάλληλες απόπειρες ανατροπής και επανεκλέγει συνεχώς τον Τσάβες. Εντούτοις, κατά την διάρκεια της δεύτερης αυτής περιόδου η πολιτική ελίτ του καθεστώτος αντιλαμβάνεται τις δυσχέρειες της μετάβασης στον σοσιαλισμό και μάλιστα με έναν τρόπο, που δεν έχει μάλλον προηγούμενο σε αριστερές πολιτικές ελίτ του παρελθόντος. Υπό την επιρροή γραπτών του μαρξιστή Istvan Meszaros, η πολιτική ελίτ κατανοεί μία τέτοια μετάβαση ως πρωτίστως πολιτική και δη ως την διαδικασία συγκρότησης μίας εναλλακτικής λαϊκής, συμμετοχικής εξουσίας, καθώς αντιλαμβάνεται πως μόνο κατόπιν θα καταστούν εφικτοί σοσιαλιστικοί μετασχηματισμοί στην οικονομία, την παραγωγή και την ιδιοκτησία. Η λαϊκή αυτή εξουσία πρέπει να αποκτήσει τέτοια μορφή, ώστε να έχει τις οργανωτικές δυνατότητες να αμφισβητήσει την «ικανότητα του κεφαλαίου να μεταβολίζει την κοινωνική αναπαραγωγή» [Meszaros], εκτοπίζοντας την κοινωνική εξουσία του τελευταίου. Με τα λόγια του ίδιου του Τσάβες, “[να δημιουργήσουμε] ένα σχέδιο για κάτι νέο […] ένα δίκτυο που να εργάζεται όπως ένας τεράστιος ιστός αράχνης καλύπτοντας τις νέες επικράτειες [γιατί] αν δεν δουλέψουμε σε αυτή την κατεύθυνση, όλα είναι καταδικασμένα σε αποτυχία. Όλα θα απορροφηθούν από το παλιό σύστημα, που θα τα καταπιεί, γιατί ο καπιταλισμός είναι μια τεράστια αμοιβάδα, ένα τέρας”.
Από την σκοπιά λοιπόν των πολιτικών για την από τα πάνω οικοδόμηση δυαδικής εξουσίας αυτό που εμάς μας ενδιαφέρει είναι η τρίτη περίοδος του καθεστώτος της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας [2007 – Σήμερα]. Στην τρίτη αυτή περίοδο οι αντιφάσεις στον κρατικό μηχανισμό κορυφώνονται, καθώς τα ριζοσπαστικά κομμάτια της πολιτικής ελίτ συγκρούονται με πιο μετριοπαθείς κύκλους αλλά αντιμετωπίζουν και την συνολική φθορά του καθεστώτος από την διαπλοκή με το κεφάλαιο, τις πελατειακές σχέσεις και την γραφειοκρατικοποίηση. Φυσικά, τα ριζοσπαστικά αυτά τμήματα δεν αποτελούν παρά αντανακλάσεις στο κράτος των συσχετισμών δύναμης των κινημάτων και των δομών λαϊκής εξουσίας στη Βενεζουέλα, που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πριν αλλά και μετά την Μπολιβαριανή Δημοκρατία. Από το 2007 και έπειτα καθίσταται επίσημη στρατηγική του καθεστώτος η συγκρότηση ενός κομμουναλιστικού κράτους, που θα αντικαταστήσει τους θεσμούς του αστικού αποικιοκρατικού κράτους. Η επίσημη αυτή στρατηγική δεν πέφτει από τον ουρανό αλλά έρχεται ως αποτέλεσμα της δριμείας σύγκρουσης με το κεφάλαιο ειδικά κατά την δεύτερη και τρίτη περίοδο καθώς και την ανάγκη συστηματοποίησης των απαλλοτριώσεων εργοστασίων και επιχειρήσεων, που λάμβανε χώρα αποσπασματικά από το 2005 ενάντια στα λοκ-άουτ και τις λευκές απεργίες της αστικής τάξης της χώρας. Δημιουργείται έτσι το νομικό οπλοστάσιο και θεσμοποιούνται οι νέες μορφές ιδιοκτησίας για καταλήψεις γης, επανάκτηση εργοστασίων, κοινοτικές επιχειρήσεις [Enterprises of Communal Social Property – EPSC] και μη-αντιπροσωπευτικά συμβούλια κομμούνας άμεσης δημοκρατίας, κομμούνες συμβουλίων και κομμουναλιστικές πόλεις, ενώ ταυτόχρονα οι πληβειακές τάξεις οπλίζονται με την συγκρότηση λαϊκών πολιτοφυλακών.
Σε νομικό επίπεδο πρόκειται για μία συνειδητή θεσμοθέτηση από τα πάνω μίας διαρκούς και οριζόντιας «συντακτικής» εξουσίας σε αντιπαραβολή με την «συντεταγμένη» αστική κρατική εξουσία με την συγκρότηση μάλιστα ειδικού υπουργείου για τις κομμούνες. Το 2010 ο ίδιος ο Τσάβες δηλώνει πως «[Ή]ρθε η ώρα για τις κοινότητες να αναλάβουν τις εξουσίες του κράτους, γεγονός που θα οδηγήσει στον πλήρη οργανωτικό μετασχηματισμό του κράτους της Βενεζουέλας και, κοινωνικά, στην πραγματική ενάσκηση της εξουσίας από την ίδια την κοινωνία μέσα από τους κοινοτικούς θεσμούς». Αυτονόητα, οι νομικές αυτές μορφές πατούν πάνω σε ήδη υπάρχουσες δομές των κινημάτων και έρχονται να τις νομιμοποιήσουν. Η νομιμοποίηση των μορφών λαϊκής εξουσίας πράγματι οδηγεί σε μία επέκτασή τους, πολλαπλασιάζοντας και επιτείνοντας ταυτόχρονα τις αντιφάσεις τους με τις δομές του αστικού κράτους, που συνεχίζουν παράλληλα να υπάρχουν. Την ίδια στιγμή η από τα πάνω προσπάθεια για την συγκρότησης δυαδικής εξουσίας έχει αναπόφευκτες αντιφάσεις. Η διαφθορά και οι πελατειακές σχέσεις διεισδύουν και στις κομμούνες, πολλές από αυτές ενίοτε ποδηγετούνται από κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, ενώ αυξάνεται υλικά και πολιτικά η εξάρτηση των κινημάτων από τον κρατικό μηχανισμό και τους εκάστοτε συσχετισμούς δύναμης ανάμεσα στις γραφειοκρατικές φράξιες του. Έτσι, η διαλεκτική της δυαδικής εξουσίας δεν είναι πλέον αυτή των Rojas και Denis του ενόπλου PRV, αυτή της βίαιης καταστροφής του κράτους από τις κοινότητες των commoners, αλλά η από τα πάνω νομιμοποίηση. Το 2013 ο Hugo Chavez πεθαίνει με την ιαχή «Comuna o nada» [κομμούνα ή τίποτα], η οποία και γίνεται κεντρικό μόττο της προεκλογικής εκστρατείας του διαδόχου του Νικολάς Μαδούρο.
Από την ιστορική εξέλιξη της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας και των αγώνων του λαού της Βενεζουέλας ενάντια στην αποικιοκρατική μορφή της δυτικής κυριαρχίας και στις μορφές ιεραρχίας και εκμετάλλευσης, που αυτή χάραξε ανεξίτηλα πάνω στο κοινωνικό σώμα, προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα για αντιεξουσιαστές και αριστερούς της Δύσης. Για τους αριστερούς το δίδαγμα είναι το εξής : Η άνοδος μίας αριστερής πολιτικής πρωτοπορίας στην εξουσία [πρέπει να] συνεπάγεται τον πολλαπλασιασμό των αντιφάσεων στην κρατική μηχανή και όχι την ενδυνάμωση του αστικού κράτους. Μία σύγχρονη αριστερή πολιτική πρωτοπορία διευρύνει τους χώρους και τις δυνατότητες λαϊκής εξουσίας σε βάρος του αστικού κρατικού μηχανισμού και εκδημοκρατίζει την κοινωνική ζωή με μη-αντιπροσωπευτικούς θεσμούς, δημιουργώντας τις συνθήκες για την συγκρότηση δυαδικής εξουσίας. Για τους αντιεξουσιαστές το δίδαγμα είναι το εξής : Η ανάπτυξη μίας διαλεκτικής σχέσης της πολιτικά οργανωμένης κοινωνίας με το κράτος και το κεφάλαιο είναι αναπόφευκτη. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται δεν είναι αν τέτοια διαλεκτική θα υπάρχει αλλά το ποια επιθυμούμε να είναι αυτή. Στα πλαίσια αυτά η διαλεκτική σχέση των κινημάτων με το κράτος και το κεφάλαιο μπορεί να διατηρεί το γενικό σχήμα θέση / αντίθεση / αντίθεση μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή τους, χωρίς όμως να εξωκείλει επί του συγκεκριμένου στην ετερονομία δια της αντίθεσης. Το κυριότερο δίδαγμα από την Λατινική Αμερική είναι η ανάγκη για την διατήρηση της πολιτικής και οργανωτικής αυτονομίας των κινημάτων και η πάλη για την καταστροφή του κράτους, ακόμη και σε συνθήκες αριστερής ηγεμονίας, πόσο μάλλον ηγεμονίας από πολιτικές πρωτοπορίες που προάγουν την συγκρότηση δυαδικής εξουσίας από τα πάνω. Η παραπάνω όμως κατεύθυνση είναι όχι μόνο άκρως συμβατή αλλά και επιβάλλει την εκμετάλλευση στο έπακρο κάθε αντίφασης στον κρατικό μηχανισμό, κάθε ρήγμα στην εξουσία του κεφαλαίου και κάθε κοινωνικό χώρο, που μπορεί να αφήνει μια τέτοια αριστερή πολιτική πρωτοπορία. Με αυτά τα διδάγματα αριστεροί και αντιεξουσιαστές μπορεί κάποτε στο μέλλον να συναντηθούν ακόμη και στην Δύση όχι για έναν αναγκαία κρατικά εκπορευόμενο σοσιαλισμό αλλά για την αναρχία και τον κομμουνισμό του 21ου αιώνα.
Ποια είναι η Μορφή της Επανάστασης στην Σύγχρονη Εποχή;
Η Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο πρώτιστης σημασίας για τους αριστερούς και τους αντιεξουσιαστές της Δύσης. Και αυτό γιατί αφορά μία υπόθεση επίκαιρη ακόμη και για την Δύση, την κοινωνική επανάσταση στον σύγχρονο κόσμο.
Ο κόσμος μας δεν έχει την εικόνα των μέσων του 19ου αιώνα, όπως την γνωρίζουν οι αριστεροί και οι αντιεξουσιαστές της Δύσης από τα βιβλία των Μαρξ και Μπακούνιν, στα οποία διαρκώς εντρυφούν σαν να ήταν ευαγγέλια. Από τα τέλη του του 19ου αιώνα, οπότε γράφτηκαν τα πιο κλασικά έργα της ριζοσπαστικής σκέψης, οι οργανωτικές μορφές του κράτους και της εμπορευματικής αγοράς έχουν διαπεράσει σχεδόν κάθε πτυχή της κοινής ζωής, μεταβολίζοντας τις ανθρώπινες κοινωνίες σε μεγάλο βαθμό σύμφωνα με τις νομοτέλειές τους. Στην ιστορία της ανθρωπότητας διαχωρισμένοι μη κοινοτικοί θεσμοί κυριαρχούσαν σχεδόν πάντοτε πάνω στις κοινωνίες. Εντούτοις, ο σύγχρονος βαθμός υπαγωγής της κοινωνικής αναπαραγωγής από τους θεσμούς του κράτους και της αγοράς είναι τέτοιος που δεν μπορεί να συγκρίνεται με τις εξαρτήσεις του παρελθόντος. Γι’ αυτό και σήμερα που το κυρίαρχο σύμπλεγμα κοινωνικής εξουσίας, αυτό του κράτους / έθνους / κεφαλαίου, διέρχεται σοβαρή κρίση, οι κοινωνίες βιώνουν την κρίση αυτή ως εξαιρετικά επώδυνη κρίση της ίδιας τους της αναπαραγωγής.
Είναι λοιπόν εφικτή σήμερα μια κοινωνική επανάσταση, που θα εκτοπίζει το κράτος / έθνος / κεφάλαιο και στη θέση των διαχωρισμένων τους θεσμών θα απλώνει τις μη αντιπροσωπευτικές συνομοσπονδιωμένες αμεσοδημοκρατικές κοινότητες; Η απάντηση έρχεται από την σύγχρονη επαναστατική πρακτική, από την οποία προκύπτει ότι η επανάσταση σήμερα λαμβάνει δύο μορφές δυαδικής εξουσίας. Στις περιοχές με “αποτυχημένα” κράτη λόγω πολέμου ή λόγω των διαλυτικών φαινομένων του νεοφιλελευθερισμού, όπως στη Ρόζαβα και στο Μεξικό, η απόσυρση της κρατικής εξουσίας αφήνει το περιθώριο για την εκδίπλωση μιας δυαδικής εξουσίας τέτοιων αμεσοδημοκρατικών κοινοτήτων και τις ευκαιρίες για βαθιές αλλαγές στις ζωές και στα μυαλά των ανθρώπων. Όπου όμως υπάρχουν κράτη, που διατηρούν στοιβαρή την κυριαρχία τους πάνω στις κοινωνίες, η δυνατότητα για την εκδίπλωση δυαδικής εξουσίας ανοίγεται μόνο με μία συγκεκριμένη διαλεκτική σχέση ανάμεσα σε αυτόνομα κινήματα βάσης και πολιτικές πρωτοπορίες στην κυβέρνηση, που πολλαπλασιάζουν τις αντιφάσεις της κυριαρχίας του κράτους και του κεφαλαίου. Όπως είναι ηλίου φαεινότερο, εντός των πανίσχυρων κρατών της Δύσης είναι πιθανότερη μάλλον η δεύτερη εκδοχή.
Σε αυτό λοιπόν το σημείο οι επιτυχίες και, κυρίως, οι αποτυχίες της Μπολιβαριανής προσπάθειας είναι εξαιρετικά διδακτικές για τους αριστερούς και τους αντιεξουσιαστές της Δύσης. Αν στην εποχή της κρίσης των αντιπροσωπευτικών θεσμών οι αριστεροί δεν έχουν διαρρήξει κάθε δεσμό με την προοπτική μιας αντικρατικής κοινωνικής επανάστασης με στόχο την κοινωνική χειραφέτηση, τότε θα πρέπει να στοχαστούν σοβαρά ποιες διαλεκτικές αλληλουχίες ανάμεσα στα κινήματα και σε πολιτικές πρωτοπορίες μπορούν να οδηγήσουν σε μετα-καπιταλιστικές δημοκρατικές κοινωνίες. Στα πλαίσια αυτά η πιο ειλικρινής τέτοια απόπειρα αριστερής πολιτικής ελίτ, που έχει καταγραφεί στον 21ο αιώνα, δεν είναι άλλη από την Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας. Η θεωρητική ένδεια, ο διανοητικός αποπροσανατολισμός, η έλλειψη γείωσης στα κινήματα και στους αγώνες, η δημοφιλία κρατικιστικών εκδοχών σοσιαλισμού, η αδυναμία σοβαρού διαλόγου για τις πρακτικές μετάβασης φέρνουν τους αριστερούς της Δύσης πολύ πιο πίσω από τους Μπολιβαριανούς ομολόγους τους σε σημείο που να μην μπορούν ενίοτε να αντιληφθούν την σημασία του παραδείγματος της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας. Για τις επιτυχίες του παραδείγματος αυτού θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τον ρόλο του παράγοντα του στρατού σε συνθήκες αποικιοκρατίας, όπως επίσης και την οικονομική δύναμη που προσέδωσε η κρατικοποίηση του πετρελαίου, γεγονός που ούτε υπάρχει σε άλλες χώρες αλλά ούτε είναι και θεμιτό να επαναληφθεί. Για τις αποτυχίες του παραδείγματος καλό θα είναι να επανεξετάσουν την στρατηγική της πάλης με βάση το διαλεκτικό σχήμα θέση / αντίθεση / σύνθεση, καθώς σε μία διαρκή στον χρόνο σειρά διαλεκτικών αλληλουχιών και ανυψώσεων σε ανώτερο επίπεδο η επιδίωξη συνθέσεων αλλοιώνει ανεπανόρθωτα τον τελικό σκοπό. Από την άλλη οι αντιεξουσιαστές οφείλουν να λάβουν υπόψη τους την πιθανότητα πάλης σε συνθήκες αριστερής ηγεμονίας ακόμη και στην Δύση και να δουλέψουν μία συγκεκριμένη επαναστατική πρακτική με βάση την επιμονή στο διαλεκτικό σχήμα θέση / αντίθεση / αντίθεση, που να διατηρεί την αυτονομία των κινημάτων ως συλλογικού πολιτικού υποκειμένου και πόλου πολιτικής, αποφεύγοντας την πολιτικά κενή λούμπα της ετερονομίας δια της αντίθεσης. Σε αυτά τα πλαίσια, τα διδάγματα, που έρχονται από την Βενεζουέλα και, γενικότερα, την Λατινική Αμερική είναι εξαιρετικά διδακτικά για το πως μπορεί πράγματι να καταστεί εφικτή μία κοινωνική επανάσταση και στην Δύση.
Από την Ιδεολογία στην Πράξη
Ζούμε το τέλος του interregnum, που ξεκίνησε με την πτώση του τείχους και του σοβιετικού μπλοκ. Μπροστά στην αποσταθεροποίηση κοινωνιών και φύσης δύο δρόμοι ανοίγονται μπροστά μας. Από την μία αντιμετωπίζουμε την ολοκληρωτική επίλυση της κρίσης του κυρίαρχου συμπλέγματος κοινωνικής εξουσίας κράτους / έθνους / κεφαλαίου με την αναίρεση πρότερων δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων στην καρδιά της Δύσης και την προοπτική πολεμικών συρράξεων. Από την άλλη παλεύουμε για μετα-καπιταλιστικές δημοκρατικές κοινωνίες. Η κρισιμότητα της περίστασης επιβάλλει αίσθημα συνευθύνης στα οργανωμένα κομμάτια του δικού μας κόσμου, ώστε οι επερχόμενες συγκρούσεις να μας βρουν από καλύτερες θέσεις. Υπό αυτό το φως οφείλουμε να αναλύουμε όλες τις εμπειρίες, όπως αυτή της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας. Στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τα παβλοφικά σύνδρομα της ασφάλειας της ιδεολογίας και να περάσουμε σε μία επαναστατική πράξη, που θα μας κάνει ξανά απειλητικούς για το κράτος και το κεφάλαιο. Στον δρόμο αυτόν δεν είμαστε μόνοι αλλά θα συναντηθούμε με την μεγάλη πλειοψηφία των κοινωνιών. Έχουμε λοιπόν έναν ολόκληρο κόσμο να κερδίσουμε!
in_love_with_life 
Σχολιάστε